Dialektika Ẓāhir Bāṭin dan Produksi Makna Ishārī dalam Tafsir al-Baḥr al-Madīd

Authors

  • Subi Nur Isnaini Universitas Islam Negeri Sunan Kalijaga Yogyakarta
  • Fauzan Adim Institut Agama Islam Negeri Kudus

DOI:

https://doi.org/10.15642/mutawatir.2021.11.1.28-52

Keywords:

Ibn ‘Ajībah, al-Baḥr al-Madīd, ẓāhir, bāṭin

Abstract

Abstract: This article examines the sufi Qur’anic exegesis of al-Baḥr al-Madīd on how is the dialectic of ẓāhir and bāṭin shaping a new meaning of the Qur’an. By using descriptive analysis, this article argues that Ibn ‘Ajībah is one of the authoritative sufi scholars who tends to interpret the Qur’an with regards to the balanced hermeneutics of the exoteric (ẓāhir) and the esoteric (bāṭin) meanings of it. The existence of the esoteric meaning should not violate the exoteric interpretation. According to Ibn ‘Ajībah, the exoteric meaning becomes the initial basis for the birth of the esoteric interpretation. Related to the symbolic (ishārī) interpretation, it is quite visible when Ibn ‘Ajībah interprets the term al-arḍ in his exegesis. This article finds that there are at least four allegorical meanings with representative of Sufism presented by Ibn ‘Ajībah in terms of al-arḍ, namely: qalb (heart), ashbāḥ (body), nafs (soul), and arḍ al-ḥikmah (wisdom). The four meanings presented are diametrically different from the meaning of arḍ in its linguistic sense which is generally perceived by the most Qur’anic commentators as the ‘earth’ inhabited by humans.

Downloads

Download data is not yet available.

References

‘Ajībah (Ibn), Abū al-‘Abbas Aḥmad b. Muḥammad b. al-Mahdī. Al-Baḥr al-Madīd fī Tafsīr al-Qur’ān al-Majīd. Beirut: Dār al-Kutub al-‘Ilmīyah (2002).

‘Arabī (Ibn), Muḥy al-Dīn Fuṣūṣ al-Ḥikam. Beirut: Dār al-Kitāb al-‘Arabī, 1980.

Abshor, M. Ulil. “Tafsir Sufistik: Dzikir sebagai Kesalehan Sosial”. Jurnal Ilmu Ushuluddin, Vol. 19, No. 1 (2020).

Amīr, ‘Abbās. Al-Ma‘nā al-Qur’ānī bayn al-Tafsīr wa al-Ta’wīl. Beirut: al-Intishār al-‘Arabī, 2008.

Atjeh, Abu Bakar. Wasiat Ibn Arabi Kupasan Hakekat dan Ma’rifat dalam Tasawuf Islam. Jakarta: Lembaga Penyelidikan Islam, 1976.

Bahri, Samsul. “Bayani, Irfani, dan Burhani: Trilogi Epistemologi Kegelisahan Seorang Muhammad Abed al-Jabiri.” Jurnal Cakrawala Hukum, vol. 11, no. 1 (2015).

Barrah, Abdul Ghani. Al-Hirmīnuṭiqā wa al-Falsafah. Aljazair: Dār al-‘Arabīyah li al-‘Ulūm, 2008.

Bowering, Gerhad. “The Major Sources of Sulami’s Minor Qur’an Commentary.” Oriens, Vol. 35 (1996).

Dakake, Maria Massi. “Hermeneutic and Allegorical Interpretation (Takwil).” Dalam The Oxford Encyclopedia of Philosophy, Science, and Technology in Islam, diedit oleh Ibrahim Kalim, dkk. Oxford: Oxford University Press, 2004.

Dhahabī (al), Muḥammad Ḥusayn. Al-Tafsīr wa al-Mufassirūn. Kairo: Maktabah Waḥbah, 2003.

Fāris (Ibn), Aḥmad. Mu‘jam Maqāyīs al-Lughah. Beirut: Dār al-Fikr, 1979.

Fayduh, ‘Abd al-Qādir. Naẓarīyat al-Ta’wīl fī al-Falsafah al-‘Arabīyah al-Islāmīyah. Syria: Dār al-Awā’il, 2005.

Godlas, Alan. “Sufism.” Dalam The Blackwall Companion to The Qur’an, diedit oleh Andrew Rippin.USA: Blackwall Publishing, 2006.

Goldziher, Ignaz. Madzhab Tafsir: dari Klasik hingga Modern. Diterjemahkan oleh Saifuddin Zuhri Qudsy, dkk. Yogyakarta, eLSAQ, 2009.

Haeri, Shaykh Fadhlalla dan Muneera Haeri. Sufi Encounters: Sharing the Wisdom of Enlightened Sufis. Washington DC: Watkins Media Limited, 2019.

Hairul, Moh. Azwar. “Mengkaji Tafsir Sufi Karya Ibn ‘Ajībah: Kitab al-Baḥr al-Madīd fi Tafsir al-Qur’an al-Majid.” Disertasi, UIN Syarif Hidayatullah, Jakarta, 2017.

Hasyim, Mahyuddin, Abdul Rahman Obeid Hussein, Adnan Mohamed Yusoff. “al-Tafsīr al-Ṣūfī al-Ishārī fī al-Manhaj al-‘Amalī ‘ind al-Sūfīyah: Dirāsah Naqdīyah fī al-Baḥr al-Madīd li Ibn ‘Ajībah”. Al-‘Abqari: Journal of Islamic Social Sciences and Humanities, Vol. 11, No. 2 (2017).

Hasyim, Mahyuddīn. “Al-Zuhd fī al-Tafsīr al-Qur’ānī al-Ishārī al-Baḥr al-Madīd li Ibn ‘Ajībah”. Al-‘Abqari: Journal of Islamic Social Sciences and Humanities, Vol. 24, No. 1 (2021).

Haytāmī (al), Abū Bakr. Maqṣad al-‘Ālī fī Zawā’id Abī Ya‘lā al-Mūsālī. Beirut: Dār al-Kutub al-‘Ilmīyah, t.th.

Isnaini, Subi Nur. “Konsep Walayah Menurut Ibn ‘Ajībah Studi atas Kitab al-Baḥr al-Madīd fi Tafsir al-Qur’an al-Majid.” Jurnal QOF, Vol. 4, No. 1 (2020).

Jābirī (al), Muḥammad ‘Ābid. Bunyat al-‘Aql al-‘Arabī. Beirut: Markaz Dirasat al-Wiḥdah al-‘Arabīyah, 1990.

Jahlan, Muḥammad b. Aḥmad. Fa‘ālīyat al-Qirā’ah wa Ishkālīyat Taḥdīd al-Ma‘nā fī al-Naṣṣ al-Qur’āni. Damaskus: Dār al-Ṣafḥāt, t.th.

Jawharī (al), Ismā‘īl b. Ḥammād. Al-Ṣiḥah Tāj al-Lughah wa Ṣiḥaḥ al-‘Arabīyah. Beirut: Dār al-‘Ilm al-Malāyīn, 1979.

Kathīr (Ibn), Abū al-Fidā’ Ismā‘īl b. ‘Umar. Tafsīr al-Qur’ān al-‘Aẓīm. Beirut: Dār Kutub al-‘Ilmīyah, 1419 H.

Kattānī (al), ‘Abd al-Ḥayy. Fihris al-Fahāris. Beirut: Dār al-Gharb al-Islām, 1982.

Khalilah, Aisyah dan Ridwan Jamal. “Ru’yah Manhājiyyah fī al-Tafsīr al-Ṣūfī.” Jurnal al-Risalah, Vol. 1, No. 1 (2017).

Khaṭīb, Aḥmad. Al-Ḥarakāt al-Bāṭīnīyah fī A‘lām al-Islāmī: ‘Aqīdatuhā wa Ḥukm al-Islām fīhā. Riyad: Maktabat al-Aqṣā, t.th.

Knysh, Alexander D. “Sufism and the Qur’an.” Dalam Encyclopedia of The Qur’an, diedit oleh Jane Dammen Mc Auliffe. Vol. 4, Leiden: Brill, 2009.

Manṣūr, Ibrāhīm Muḥammad. Al-Shi‘r wa al-Taṣawwuf: Āthār al-Ṣūfī fī al-Shi‘r al-‘Arabī al-Mu‘āṣir. Kairo: Dār al-Amīn, 1996.

Manẓūr (Ibn), Muḥammad. Lisān al-‘Arab. Kairo: Dār al-Ḥadīth, 2003.

Musadad, Asep Nahrul. “Tafsir Sufistik dalam Tradisi Penafsiran al-Qur’an: Sejarah Perkembangan dan Konstruksi Hermeneutis.” Jurnal al-Farabi, Vol. 12, No. 1 (2015).

Nifarī (al), Muḥammad b. ‘Abd al-Jabbār. Al-Mawāqif wa al-Mukhāṭabāt. Kairo: Maktabat al-Mutanabbi, t.th.

Qaṭṭān (al), Mannā‘ Khalīl. Mabāḥith fī ‘Ulūm al-Qur’ān. Kairo: Maktabah Ma‘ārif li al-Nashr wa al-Tawzī‘, 2000.

Rāzī (al), Fakhr al-Dīn. Al-Tafsīr Al-Kabīr. Beirut: Dār Iḥyā’ al-Turāth al-‘Arabī, 1420 H.

Ṣābūnī (al), Muḥammad ‘Alī. Al-Tibyān fī ‘Ulūm al-Qur’ān. Beirut: ‘Ālam al-Kutub li al-Ṭibā‘ah wa al-Nashr wa al-Tawzī‘, 1985.

Sand, Kristin Zahra. Sufi Commentaries on The Qur’an in Classical Islam. London: Routledge, t.th.

Shihab, M. Quraish. Kaidah Tafsir: Syarat, Ketentuan dan Aturan yang Patut Anda Ketahui dalam Memahami al-Qur’an. Ciputat: Lentera Hati, 2013.

Shihab, M. Quraish. Membumikan al-Qur’an: Fungsi dan Peran Wahyu dalam Kehidupan Masyarakat. Bandung: Pustaka Mizan, 2009.

Suhrawardī (al), Shihāb al-Dīn. Al-Rasā’il al-Ṣūfīyah. Kairo: al-Hay’ah al-Miṣrīyah al-‘Āmmah, 2007.

Sulaiman, Firdaus dan Zulkifli Hj. Mohd. Yusoff. “Konsep Ketuhanan: Kajian terhadap Pemikiran Syeikh Ibn ‘Ajībah dalam Tafsir al-Baḥr al-Madīd fi Tafsir al-Qur’an al-Majid.” Jurnal al-Basirah, Vol. 7, No. 1 (2017).

Sulamī (al), ‘Abd al-Raḥmān. Ḥaqā’iq Al-Tafsīr. Beirut: Dār al-Kutub al-‘Ilmīyah (n.d).

Taftazānī (al), Abū al-Wafā. Al-Madkhal ilā al-Taṣawwuf al-Islāmī. Kairo: Dār al-Thaqāfah li al-Nashr wa al-Tawzi’, t.th.

Ṭahawī (al), Abū Ja‘far. Sharḥ Mushkil al-Āthār. Beirut: Mu’assasat al-Risālah, 1994.

Ṭusī (al), Abū Naṣr al-Sirāj. Al-Luma‘. Kairo: Dār al-Kutub al-Ḥadīthah, 1960.

Zamakhsharī (al), Abū al-Qāsim Maḥmūd. Al-Kashshāf ‘an Ḥaqāiq al-Tanzīl wa ‘Uyūn al-Aqāwīl fī Wujūh al-Ta’wīl. Beirut: Dār al-Kitab al-‘Arabī, t.th.

Zarkalī (al), Khayr al-Dīn. Al-A‘lām. Beirut: Dār al-Malāyīn, 2002.

Zarkashī (al), Badr al-Dīn. Al-Burhān fī ‘Ulūm al-Qur’ān. Beirut: Dār al-Ma‘rifah, 1957.

Zayd, Naṣr Ḥāmid Abū. Falsafat al-Ta’wīl, Beirut: Dār al-Tanwīr, 1983.

Zaydān, Yūsuf. Al-Mutawāliyāt: Dirāsāt fī al-Taṣawwuf. Kairo: Dār al-Mishrīyah al-Lubnānīyah, 1998.

Downloads

Published

2021-06-01

How to Cite

Isnaini, S. N., & Adim, F. (2021). Dialektika Ẓāhir Bāṭin dan Produksi Makna Ishārī dalam Tafsir al-Baḥr al-Madīd. Mutawatir : Jurnal Keilmuan Tafsir Hadith, 11(1), 28–52. https://doi.org/10.15642/mutawatir.2021.11.1.28-52

Issue

Section

Articles